Μπουρντένα

Asphodeline lutea

H Μπουρντένα ή Ασφοδελίνα η κίτρινη (Asphodeline lutea) όπως είναι η επιστημονική ονομασία, ανήκει στην οικογένεια Λιλιίδες (Liliaceae), τάξη των Λιλιανθών (Liliflorae),το γένος Asphodelus.
Είναι φυτό πολυετές με κοντό ρίζωμα και σαρκώδη ρίζα. Έχει εύρωστο βλαστό 40-100εκ. ύψος και είναι φυλλοφόρο μέχρι την ταξιανθία. Τα φύλλα είναι επιμήκη  και φτάνουν μέχρι τα 35εκ. μήκος και 0,5εκ. φάρδος. Ταξιανθία σε τσαμπί χωρίς διακλαδώσεις 10-40εκ. μήκος. Τα άνθη έχουν 6 πέταλα κίτρινα με κεντρική πράσινη νεύρωση 2-2,5εκ. μήκος και είναι ενωμένα στη βάση.Ο καρπός είναι σχεδόν σφαιρικός λίγο μεγαλύτερος από 1εκ.Φύεται σε πετρώδης εκτάσεις,άγονες,ξηρές και καλά αποστραγγιζόμενες στη κεντρική και ανατολική περιοχή της Μεσογείου.

Οι αρχαίοι Έλληνες συνέδεαν το φυτό του ασφόδελου με το θάνατο και τον κάτω κόσμο.Το φύτευαν στους τάφους και συχνά το σύνδεαν με την Περσεφόνη η οποία εμφανιζόταν να φοράει στεφάνι από ασφόδελους. Πίστευαν πως οι ψυχές των νεκρών ζούσαν σ'ένα λιβάδι με ασφόδελους.

Γράφει λοιπόν ο Όμηρος στην Οδύσσεια:

 ''πὰρ δ᾽ ἴσαν Ὠκεανοῖο τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην
ἠδὲ παρ᾽ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον Ὀνείρων
ἤισαν, αἶψα δ᾽ ἵκοντο κατ᾽ Ἀσφοδελὸν Λειμῶνα,
ἔνθά τε ναίουσι ψυχαί''
Πέρασαν το ρέμα του Ωκεανού και τη Λευκή Πέτρα,
πέρασαν τις πύλες του ήλιου και τον κόσμο των ονείρων, κι έσωσαν
γρήγορα στ᾽ Ασφοδελό Λιβάδι, όπου κατοικούν οι ψυχές.

Οι ρίζες της  Ασφοδελίνας καταναλώνονταν από τους αρχαίους Έλληνες.Σύμφωνα με τον Πλίνιο τις έψηναν στη θράκα και τις έτρωγαν με ελαιόλαδο ή τις πολτοποιούσαν με σύκα.
Στη Σικελία κάνουν ομελέτα με τους τρυφερούς βλαστούς.Στο ίδιο νησί,οι βλαστοί και τα μπουμπούκια καθαρίζονται,βράζονται και τα μαγειρεύουν με αυγά και ένα μείγμα από ελαιόλαδο,λεμόνι,αλάτι,πιπέρι και ρίγανη. Στο νότο της Ιταλίας την χρησιμοποιούν για να δώσουν άρωμα στη σάλτσα ντομάτας.
Τα άνθη ζεματίζονται και σερβίρονται με ελαιόλαδο,λεμόνι και αλάτι ή τηγανίζονται.

Εδώ,οι ντόπιοι συλλέγουν το φυτό αρχές Μαρτίου με αρχές Απριλίου,  πριν την ανθοφορία. Κρατάνε μόνο τον βλαστό τον οποίο τον τηγανίζουν αφού πρώτα τον αλευρώσουν. Είναι εκλεκτός τσιπουρομεζές!

Asphodeline lutea

 Πηγές:
Asphodeline Lutea
Asphodeline Lutea
Le régal végétal,François Couplan,page 89 
Όμηρος,Οδύσσεια ω 1-14
wikipedia

Τα μπουχάρια της Σκούλιαρης

Στην περιοχή Τσαΐρια,λίγο έξω από το χωριό Σκούλιαρη βρίσκονται τα μπουχάρια ή τζάκια.
Τα μπουχάρια ,hoodoo στα αγγλικά,είναι χωμάτινες κολώνες λαξευμένες από τη διάβρωση.
Μπορούν να είναι από μερικά εκατοστά έως αρκετά μέτρα σε ύψος.
Η διάβρωση μπορεί να έχει διάφορες αιτίες,μπορεί να είναι τα νερά της βροχής ή οι χημικές αντιδράσεις μεταξύ νερού και πετρωμάτων.Ο αέρας επίσης μπορεί να έχει σημαντική επίδραση όπως και οι περίοδοι παγετού που καταστρέφουν τα πετρώματα μέσω της διαστολής.
Οι κολώνες αποτελούνται από στρώματα εύθρυπτων πετρωμάτων ενώ η κορυφή αποτελείται από ένα προστατευτικό στρώμα για παράδειγμα μία πέτρα,το οποίο στρώμα είναι πιο ανθεκτικό στη διάβρωση.
Αυτό το προστατευτικό στρώμα προστατεύει από τη διάβρωση τα στρώματα  εύθρυπτων πετρωμάτων που είναι τοποθετημένα κάτω από αυτό ενώ τα γειτονικά στρώματα εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου.
Το βάρος της πέτρας που σκεπάζει την κολόνα αυξάνει την αντοχή της. Πράγματι,το βάρος ασκεί μια εσωτερική πίεση στα στρώματα της κολώνας και  οδηγεί σε μια συμπίεση των πετρωμάτων που ενισχύει την αντίσταση.
Αν η πέτρα που σκεπάζει την κολώνα εξαφανιστεί,η κολώνα θα καταστραφεί πολύ γρήγορα.

 link για την θέση των μπουχαριών στο χάρτη.

Πηγές:
L’Encyclopédie canadienne
Wikipedia

Φωτογραφίες από τον Mattijs Van Overveld